Bu iş matematikte, bilgisayarda yazılımla bitmiyor. İnsan faktörü, bu işin en büyük artısı ve eksisi. Zorluğu aslında matematiksel programlardan kaynaklanmıyor, çünkü matematiksel programların duygusu yok. Onlar, sana ne yapılması gerektiğini matematiksel model içerisinde söyler. Ancak bu önerilerin hepsi uygulanabilir olmayabilir.

Bir müşterimizden örnek vereyim. Müşterimizin bir kamyon filosu var ve bu filosu şehir içi dağıtım yapıyor; çok sayıda duruş noktasına sahipler. Eskiden her kamyonun bir şoförü ve her şoför için önceden belirlenmiş bir rotası vardı. Ancak, o gün müşterilere sipariş çıkmamışsa, sekiz saat çalışması gereken bir kamyon ve şoför, sadece beş buçuk saat çalışıyordu. Beş buçuk saatin sonunda ise kahvehaneye gidip tavla oynuyorlardı. Bilgisayar, bunu dikkate almaz; öyle bir rota çıkarır ki, sadece Kadıköy rotasını değil, Kadıköy'den sonra moda, oradan Kartal’a kadar giderek zamanlarını doldururlar. Böylece daha verimli çalışmaya yönlendirilirler.

Ancak burada insan faktörü devreye giriyor. Şoför, "Ben Kartal’daki adresleri bilmiyorum," diyor. Bu durumda cevap şu olabilir: "Şoför arkadaşım, bunu öğreneceksin." Ya da başka bir seçenek olarak, "Sen çok iyi bir adamsın, istersen kahvede oturup tavla da oynayabilirsin." Birinde para kazanıyorsun, diğerinde kazanmıyorsun. Bilgisayar, doğru olanı matematiksel modellerle söyler; bu, duygunun dışındadır. Fakat bunu uygulamak için her zaman bir insan faktörü vardır.

Bazı durumlarda, örneğin bir üretim planında, planı çok değiştirirseniz daha verimli bir sonuç elde edebilirsiniz. Fakat mevcut planı çok fazla değiştirdikten sonra elde edeceğiniz sonuç, sonuca çok da farklı olmayabilir. Bu durumda, mevcut durumu değiştirmemeyi önerebilirsiniz. Neden? Çünkü değiştirmenin getireceği sonuç, insan faktörü nedeniyle daha fazla zarar verebilir.

Yani, bizim işimizde en zor olan taraf, eğer müşterimiz olmasa, çok daha rahat olabiliriz çünkü müşterileri ikna etmemiz lazım. Bizim söylediklerimizi, matematiksel modelin söylediklerini uygulamaları için onları ikna etmemiz gerekmekte.