Diyelim ki blockchain ile ilgilisiniz. Bununla ilgili halihazırda kaynak okumuşsunuz, insanlardan öğrenmişsiniz. Ve diyorsunuz ki, "artık bu alanda bir ürün geliştirmek istiyorum." Geleneksel girişimcilikten farkı şu: Geleneksel girişimcilik dediğim şeyde, bir startup kurmak istediğimde belli aşamalardan geçiyorum; takım kuruyorum, bir fikrim oluyor, bu fikri bir ürüne döküyorum ve sonrasında bir iş modeli haline getiriyorum. Yani satışlar yapıyorum, yatırımcı alıyorum. Belki bir startup'ın genel akışı ve süreci budur.

Buna karşın, blockchain'in getirdiği ve yapılması gereken en baştaki aşama topluluk oluşturmaktır. Şimdiye kadar gördüğümüz üzere, dünyada bu alanda faaliyet gösteren blockchain tabanlı startuplar veya firmalar, en büyük harcamalarını "community building" yani topluluk geliştirme üzerine harcıyorlar. Bu, ürününüze entegre edebilme yolundan geçiyor. Bu da ne demek? Bir ürün yaptığınızda sadece "ben insan kaynakları tarafında bir uygulama yapacağım. Bundan sonra CV'ler benim uygulamam aracılığıyla firmalara gidecek ve bunun blockchain üzerinde tutulacak" dememelisiniz. Yani hem anonimite sağlayacağım, hem de belki bunun üzerine bir gamification (oyunlaştırma) yapıp bir uygulama haline dönüştüreceğim. Ama asıl önemli olan, o aracı ürünü yapmaktan çok, onun içerisinde yaşayan bir topluluk oluşturabilmektir.

Yani o aradaki öğrencilerin birbirleriyle iletişimi, öğrencilerin şirketlerle olan iletişimi ve bunun günlük olarak devam etmesi gerekiyor. Ne tür bir topluluk oluşturuyorsanız veya yerel ekonomi kapsamında ne belirlediyseniz, insanların seveceği bir şekilde devam etmesi lazım. Ayrıca, sizin o ekonomiyi kurmanızda gereksinim olarak şu olacak: "Benim koyduğum ürün, içerisinde kullanılabiliyor mu?" Yoksa sadece bir borsada onun dolara çevirebileceğim bir aset mi? Bu çok ama çok önemli bir detay.

Şimdiye kadar pek çok firma ortaya çıktı. Dünyada bu alanda yatırım yapan ve milyonlarca dolar kazanan çok sayıda girişim mevcut. Ama asıl önemli olan noktanın, o ürünü yapmak ya da white paper'ı (beyaz belge) yazmak olmadığını düşünüyorum. Önemli olan, o komüniteyi oluşturabilecek bir yapıyı ortaya koyabilmektir.