Sonradan girişimci olunabilir mi yoksa bir karakter özelliği midir?

Mutlaka genlerin önemi var. Ancak her şey olabilirsin; sanatçı, sporcu ya da girişimci de olabilirsin. Her işin okulu var. Girişimcilik için gereken şeyler bilgidir ve bu bilginin tamamı öğrenilebilir. Pazar araştırması, dijital pazarlama gibi konuların önemli bir kısmı öğrenilebilir. Etik ve liderlik gibi değerler de öğrenilebilir; ancak temel değerler, risk toleransı gibi kavramları değiştirmek çok zor. Yani genetik kısmının girişimciliğin belki yüzde yirmisi kadar olduğunu söyleyebilirim; belki en fazla yüzde otuz. Geri kalan kısmının tamamen edinilebilir olduğuna inanıyorum.

Bu noktada, öğrencilerin kendilerini dışarıya açması gerektiğini düşünüyorum. Kayserili aileler, çocuklarını çalıştırırken aslında bir şey bilerek yapıyorlar. Çocuk küçük yaşlardan itibaren çalışmaya başladığında, nelerden hoşlandığını, nelerden hoşlanmadığını, hangi yönlerinin güçlü, hangi yönlerinin zayıf olduğunu çok çabuk görebiliyor; hem kendisi hem de ailesi. O halde bunu sadece Kayserililer değil, bütün Türkler yapmalı. On bir-on iki yaşından itibaren çocukların iş hayatına dahil edilmesi gerekiyor.

Şimdi, mesela bu startupların yanında çalışmak iyi bir alternatif olarak ortaya çıktı. Benim dönemimde böyle bir şey yoktu. Öğrencilere söylüyorum; eğer staja para vermeyeceklerse, bari gidip bir startup’ta çalışın. Orada hızlı öğrenir, işe yararsınız. Belki daha sonra kendi işinizi kurarsınız veya orada kendinize bir kariyer geliştirebilirsiniz.