Belli başlı beklenen şeyler var. Yani ne bileyim, işte GM skorumuz bizim açımızdan yüksek olsun. Lisans ortalamanız güzel olsun. O her zaman söylüyorum çünkü hakikaten bir bariyer. Eğer düşük olursa lisans ortalamanız her zaman onu taşıyacaksınız. Hatta MBA konusunda bile durum böyle. Çünkü MBA'de de bir not ortalamasına bakıyorlar. Hele doktora düşünüyorsanız, on sene önceki notlara bakıyorlar ama bakıyorlar maalesef. O yüzden biraz yüksek tutmakta fayda var ortalamayı.

Onun dışında, yurt dışında şöyle bir şeyin faydalı olduğunu düşünüyorum: NBA için iş deneyimi edinmek çok önemli. Bunu mutlaka yapın. Ama eğer doktora (PhD) düşünüyorsanız, bir projede çalışmış olmanın çok büyük bir faydası var. Eğer aklınızda akademisyenlik varsa, son senelere yaklaşıyorsanız hemen gidip bir hocanıza danışın. Bu konuda çok bıktırmadan gidip, "Makale nasıl yazılıyor hocam? Ben herhangi bir yerde rol alabilir miyim?" diye sorun. Bu, veri toplama ya da tür araması olabilir; hocanız neye uygun görürse. Ama biraz onu yaşamak faydalı olacaktır.

Bunun birinci faydası, bunu gerçekten sevip sevmediğinizi öğrenmektir. Yapabilecek misiniz? İkinci faydası ise, CV'nize ve başvuru mektubunuza yazacak materyal üretmektir. Yurt dışında herhangi bir master veya doktora başvururken niyet mektubu yazıyorsunuz. O niyet mektubunda neden bu programın size uygun olduğunu çok detaylı bir biçimde açıklamanız gerekiyor. Öğrencilerimden fark ediyorum ki, bu konuda o kadar zorlanıyorlar ki, anlatacak hiçbir şeyleri yok; mektup çok kısa kalıyor. “Hocam, bunu nasıl geliştireceğim?” diyorlar. Ben de kendilerine, “Keşke gelip bir şeyler yapmış olsaydınız, anlatabileceğiniz bir şey olsa, bir malzemeniz olsaydı,” diyorum.

Şimdi bu malzeme nasıl edinilebilir? Bir hocayla proje yaparak, bir konferansta bunu sunabilirsiniz. Alın size, anlatabilecek birkaç paragraflık bir yazı. O kadar güzel anlatabilirsin ki, içeriğini anlatırsın. Bu tür deneyimlerin önemi büyük. Ya da kampüste düzenlenen uluslararası bir yarışmaya katılmak gibi projeleri anlatabilirsiniz. Bunların hepsi olumlu unsurlar. Çünkü insanlar, iyi okullara başvurduğunuzda başvuru sahibi olarak elemek için bahaneler arıyorlar ya da sizi seçebilmek için öne çıkaracak unsurlar arıyorlar.

Benim tavsiyem, eğer MBA gibi bir şey düşünüyorsanız projelere, yarışmalara katılmanız ve iyi yerlerde staj yapmış olmanızdır. Somut bir katkı sağladığınızı gösterecek niyet mektubunuza yazacak birkaç paragraf oluşturun. Doktora düşünüyorsanız, aynı şekilde bir hocanızla bir araştırma projesine katıldınız, bir makale yazdınız veya bir konferansa katıldınız. Bunlar da size niyet mektubunda kullanabileceğiniz malzemeler sunar. Yani bu malzemeleri yaratmaya çalışın.